राष्ट्रीय एपिलेप्सी दिन — एपिलेप्सी समजून घ्या, भीती मोडून टाका.. डॉ. कमलेश तायडे, न्यूरोलॉजिस्ट, महादेव हॉस्पिटल.

.             जळगाव [ प्रतिनिधी. ]...

एपिलेप्सी किंवा मिरगी हा मेंदूशी संबंधित वैद्यकीय आजार आहे. भारतात अजूनही या आजाराबद्दल अनेक गैरसमज आणि भीती आहेत. त्यामुळे दरवर्षी १७ नोव्हेंबर रोजी पाळला जाणारा राष्ट्रीय एपिलेप्सी दिन आपल्याला या आजाराविषयी जागरूकता निर्माण करण्याची महत्वपूर्ण संधी देतो. योग्य माहिती, वैज्ञानिक दृष्टीकोन आणि सामाजिक आधार मिळाल्यास मिरगी असलेले लोक पूर्णपणे सक्षम व सामान्य जीवन जगू शकतात.

एपिलेप्सी/मिरगी म्हणजे काय?

आपला मेंदू हा संपूर्ण शरीराचा नियंत्रण केंद्र असून त्यातील लाखो पेशी एकमेकांशी रासायनिक सिग्नल्सद्वारे संपर्क साधतात. कधी कधी या पेशी अनियंत्रित विद्युत सिग्नल्स पाठवतात आणि त्यामुळे अचानक झटके (Seizures) येतात.

झटक्यांदरम्यान –

जाणीव हरपणे

स्नायूंवर नियंत्रण सुटणे

शरीर कडक होणे किंवा थरथर कापणे

लाळ गळणे

जीभ चावली जाणे

अनैच्छिकपणे मलमूत्र विसर्जन होणे

अशी लक्षणे दिसू शकतात.

लक्षात ठेवा:

एकच झटका म्हणजे मिरगी असे नाही.

सामान्यतः दोन किंवा अधिक अनपेक्षित झटके आल्यास मिरगीचे निदान केले जाते – तेही केवळ डॉक्टरांकडूनच.

एपिलेप्सी कोणाला होऊ शकते?

मिरगी हा कोणत्याही वयात, कोणालाही होऊ शकणारा आजार आहे. अनेक वेळा कारणे समजत नाहीत, पण खालील कारणे ज्ञात आहेत:

अनुवंशिक कारणे

मेसियल टेम्पोरल स्क्लेरोसिस

डोक्याला गंभीर दुखापत

मेंदूचा ताप (फेब्राइल कंवल्शन्स)

रोगप्रतिकारक विकार

मेंदूचे इन्फेक्शन किंवा सूज

मेंदूच्या गाठी

विकासात्मक विकार

मिरगीबद्दलचे सामान्य गैरसमज — आणि सत्य

गैरसमज 1: मिरगी संसर्गजन्य आहे.

सत्य: नाही! मिरगी कधीही स्पर्शाने किंवा संपर्काने पसरत नाही.

गैरसमज 2: मिरगी म्हणजे मानसिक आजार.

सत्य: मिरगी हा मेंदूचा शारीरिक आजार आहे. मानसिक अस्थिरतेशी त्याचा संबंध नाही.

गैरसमज 3: झटका आल्यावर तोंडात चमचा किंवा लाकूड घालावे.

सत्य: हे अत्यंत धोकादायक आहे. तोंडात काहीही घालू नका. व्यक्तीला फक्त सुरक्षित बाजूला झोपवा.

झटका आल्यावर काय करावे? — सुरक्षित प्रथमोपचार

शांत रहा आणि आजूबाजूची गर्दी दूर करा.

व्यक्ती बसलेली किंवा उभी असेल तर जमिनीवर सुरक्षित झोपवा.

तीक्ष्ण, कठीण वस्तू दूर करा — जखम होऊ नये म्हणून.

व्यक्तीला बाजूला वळवा (Recovery Position) — श्वास घेणे सोपे होते.

तोंडात काहीही घालू नका.

झटका किती वेळ चालला हे मोजा.

५ मिनिटांपेक्षा जास्त काळ झटका चालल्यास तातडीने वैद्यकीय मदत घ्या.

झटका थांबल्यावर व्यक्ती गोंधळलेली असू शकते —

पाणी देऊ नका

प्रश्न विचारू नका

शांत वातावरण द्या

कधी तात्काळ डॉक्टरांची मदत घ्यावी?

झटका ५ मिनिटांपेक्षा जास्त चालल्यास

एक झटका थांबताच ताबडतोब दुसरा झटका सुरू झाल्यास

श्वास घेण्यास त्रास, गंभीर जखम

गर्भवती व्यक्ती किंवा मधुमेह/हृदयविकार असलेला रुग्ण

निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

न्यूरोलॉजिस्ट तुमचा वैद्यकीय इतिहास, रक्त तपासण्या आणि आवश्यक असल्यास EEG, MRI किंवा CT Scan सुचवू शकतात.

बहुतेक रुग्णांमध्ये औषधांनी मिरगी उत्तम नियंत्रणात येते.

काही वेळा —

विशेष उपचार

जीवनशैलीतील बदल

किंवा शस्त्रक्रिया

गरजेचे असू शकतात.

महत्त्वाचे:

औषधे नियमितपणे आणि डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार घेणे अत्यावश्यक आहे.

रोजच्या आयुष्यात काळजी व सल्ले

पुरेशी झोप, तणाव कमी करणे

दारू, तंबाखू व व्यसनांपासून दूर राहणे

उंचावर काम करताना, पाण्याजवळ, स्वयंपाक करताना विशेष काळजी

वाहन चालवणे, यंत्रसामग्री वापरणे – डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार

शाळा, नोकरी आणि विवाहाबाबत मिरगी अडथळा नाही — योग्य माहिती आवश्यक

समाजाचे समर्थन का गरजेचे?

मिरगी असलेली व्यक्ती भेदभावाची बळी होऊ नये.

त्यांना शिक्षण, नोकरी आणि सामाजिक सहभागात समान संधी मिळायला हव्यात.

भीती आणि अज्ञान हा सर्वात मोठा अडथळा आहे — समजूतदारपणा, संवेदनशीलता आणि मदत हेच योग्य उत्तर.

राष्ट्रीय एपिलेप्सी दिनाचा संदेश

मिरगी हा आजार आहे — भीतीची गोष्ट नाही.

उपचारयोग्य, नियंत्रित करता येणारा आणि समजून घेतल्यास पूर्णपणे सामान्य जीवन जगता येणारा वैद्यकीय विकार आहे.

चला, १७ नोव्हेंबरला आणि दररोज —

मिरगीविषयी योग्य माहिती पसरवू,

भीती मोडू आणि रुग्णांना आधार देऊ.

— डॉ. कमलेश तायडे

न्यूरोलॉजिस्ट, महादेव हॉस्पिटल